Dit zal mijn laatste blog zijn van deze periode in Motta. Vanmorgen is Susan (mijn zuster) uit Khartoum aangekomen. Voor twee dagen, maandag beginnen we een rondreis. Deze week heeft in het kader van afscheid gestaan. Met da artsen gegeten, met de verloskundigen gegeten en gisteren een grote coffeceremony voor het hele ziekenhuis. Ik dac
ht er komen maar een paar mensen, maar over de 50!!! Bijzonder... Er werden vele lovende en dank woorden gezegd. Bij zo'n coffee ceremony wordt altijd wat te eten aangeboeden, ik had massaal ingeslagen, brood, kollo(geroosterd graan), koekjes en snoepjes, het was allemaal schoon op!!
En dan was er natuurlijk de opening van de mini bloedbank. Hoewel we nog geen voorraad hebben , is de opening toch doorgegaan, ik wilde er graag bij zijn. Er was een geode opkomst van stafleden, zelfs de priester was er en heeft een zegening uitgesproken. Ook hierna weer een drankje en een hapje voor de medewerkers. Mijn opvolger moet donoren gaan werven!!
Gelukkig was de afdeling niet druk, ren eerste omdat de anaesthesist erniet was, ten tweede omdat ik mean de voorbereidingen van al deze ceremonies kon wijden.
Er is 1 ernstig ziek vrouw geweest, met een eclampsie- zwangeschapsvergiftiging, Ze heft het gelukkig overleefd, haar 6de kind, wil geen sterilisatie helaas.

 links:opening van de bloodbank
 onder: links de priester, midden Tenaw de chirurg rechts de CEO
daaronder: drankje in theehuis

met de verloskundigen

coffee ceremony in TV room

en vanmorgen voor de laatste keer naar de markt!

zorg

Weer een paar drukke dagen achter de rug. Dinsdag hadden we onze 5de destructieve bevallig, vorig jaar niet een! ‘s Middags heb ik Tenaw weer geassisteerd in wat we dachten een geperforeerde blinde darm maar het bleek een gat in de maag. Veel pus in de buik!! Hij heeft keurig geopereerd en ik vond het ook erg leuk om te assisteren! De jongeman keek de volgende dag weer helder uit zijn ogen. Hoe komt iemand van 20 jaar aan een maagzweer vroeg ik me af. Nu blijkt dyspepsia (maagklachten) hier no 1 op de lijst van klachten op de OPD! Komt door het scherpe eten zeggen ze…..

De chirurgie begint langzamerhand te lopen. Het zijn meestal”minor”cases, maar een hoop ellende zie je voorbij komen, grote abcessen, wonden die slecht genezen, veel steekwonden en ongevallen. Een jongetje was uit een boom gevallen en had een pneumothorax(lucht in de longen) als hij hoestte kwam er long weefsel uit!! Tenaw heeft veel ervaring , maar steeds weer verrassingen en improvisatie. Vandaag werd de drain bij dit jongetje verwijderd, veel pijn. Ik dacht laat ik iets leuks aan hem geven, een knuffel konijn, maar hij schrok zich wezenloos! Onze westerse ideeen ook. Er zijn acht bedden op de surgical ward- vraag niet wat voor bedden- en die liggen over het algemeen allemaal vol. Wat me daar zo opvalt is hoe zorgzaam familieleden zijn. Dat was me bij de zwangere patienten ook al opgevallen, maar daar nog meer. Een oudere man , die echt teder door zijn zoons verzorgd wordt. Een vrouw die nauwelijks kan lopen wordt door familieleden ondersteund. Het is aandoenlijk om te zien. kraamvisite

OPD                 Shewaye met Tigist

Gisteren ok weer een bijzondere dag . na een rustige ochtend zijn we naar de markt geweest. Op de terugweg liepen we langs Shewaye, want zij zou ‘smiddags bij ons komen schoonmaken. Haar zusje Tigist, 6 jaar was net ergens van afgevallen en leek een gebroken arm te hebben. We hebben haar meegenomen naar de OPD . Het process van inschrijven (30 birr-1/2 uur ) rontgen foto (34 birr na 1 ½ uur wachten en half uur op ontwikkelen wachten) mee gemaakt. Conclusie: gebroken, dubeel fractuur. Toen bleek er geen gips te zijnen moest ze weer twee uur wachten, kwam uit de store, maar de man met de sleutel was even weg. Kortom. ‘s avonds om 7 uur zat het gips erom, en dit alles voor het totale bedrag van 5 euro! Ondertussen was ik op en neer naar de afdeling geweest, maar heb ook het komen en gaan op de OPD geobserveerd. Soms ligt er iemand op een bed en denk ik: is er iemand die er naar kijkt? Uiteindelijk worden ze wel allemaal gezien. Er was ook een hele zieke jonge vrouw( aids) die later overleed. Terwijl we daar zaten was er opeens beroering bij de afdeling waar ze was opgenomen. Luid gejammer, vrouwen die zich op de grond wierpen, indrukwekkend om mee te maken. Nog geen uur later kwam een bus aangereden, haar lichaam werd bovenop de bus vastgesjord (sic!)en alle inmiddels gearriveerdde familie en vrienden reden in de bus weg naar haar dorp. Men wordt hier meteen begraven.

Nog een anecdote van de verloskamer. Bij een bevalling was een episiotomie gezet met de opmerking : harmfull traditional practice. Toen ik vroeg wat ze daarmee bedoelden bleek het om een besneden vrouw te gaan, die te nauw was en daarom een knip moest hebben. Kennelijk wordt dat zo genoemd dus. We hebben ook een baby met open rug gehad deze week, een flink defekt en al gedeformeerde benen. Zal wel niet lang leven, Wat de moeder doet als ze thuis komt ,weten we niet.  Ook nog een vrouw van 21 jaar gezien ,met 1 kind, door haar man verstoten, Ze heeft een enorme verzakking! Te verhelpen met een ring. Wat is haar toekomst? Zoveel verhalen zijn er te vertellen! Gisteren wilden we aan het eind van de dag een keizersnee doen bij een zeer dikke vrouw, familie van een van de ziekenhuis medewerkers. Bleek de anaesthesist niet aanwezig, wegens sterfgeval naar een naburig dorp vertrokken, zonder ons te melden. De ziekenhuis auto was met de direkteur naar Addis. Uiteindelijk mochten we van hem de ambulance gebruiken om haar naar Bahir Dar te brengen (150 km slechte weg) twee kilometer voor Bahir Dar beviel ze in de ambulance, gelukkig was een midwife meegereden. Rechtsomkeerd naar huis en thuis afgeleverd. Drie mensen die getoucheerd- inclusief mijzelf!- hadden, waren overtuigd dat deze vrouw niet vaginaal kon bevallen. Zo zie je maar weer . uiteindelijk toch weer iedereen tevreden, ook de anaesthesist, die vanmorgen zei: ik hab haar een keizersnee bespaard! Dit is de tweede keer dat de direkteur met de auto naar Addis was, toen ik vroeg wat hij had gedaan meldde hij: personal reasons! Vorige week was hij voor een examen naar Jimma geweest, voorbij Addis. Dit heeft hij niet gehaald en is helemaal van slag. Public health/NGO baan was zijn kans hier weg te gaan. Gaat dus voorlopig niet door, misschien beter voor het ziekenhuis..

Daarnet is een vrouw naar huis gegaan, die heel verweg woont-althans 3 uur lopen. De familie heeft hout gehakt op het ZH terrein en een brancard geimproviseerd. Voor ze gaan lopen werd nog even injera gegeten .Handen wassen, uit en fles water-wordt altijd gedaan, hoe weinig water eer ook is.Goed ritueel!. Toen ik een foto maakte wilden ze allemaal een foto. Dat is hier zo anders dan in vele andere landen, waar ze weigeren of om geld vragen. Als ze zichzelf terug zien wordt er vreselijk gelachen en moet iedereen eromheen komen kijken.

 

 

 

 

injera voor de dragers 

poseert voor de foto

 

 

 

Een bijzonder land en bijzondere mensen!

 

stof en vlooien

 wandeling naar de markt altijd aanhang,

Tenaw de chirurg bij een van de patienten

 

Nog maar twee weken, dan moet ik weer van al die leuke en lieve mensen hier afscheid nemen! Vorig jaar wist ik dat ik weer terug zou komen, nu niet meer. Wel misschien volgend jaar in Bahir Dar, waar ook en flink aantal van onze ziekenhuismedewerkers naar toe gaan als ze hier hun tijd gediend hebben. en een paar uur rijden hiervandaan, dus wellicht nog een bezoekje.

Medisch gezien weer een zware week gehad,  de eerste maternale sterfte (zwangerschaps vergiftiging) natuurlijk te laat binnen gekomen. niet meer te redden. Daarnaast vele slechte en overleden kinderen en zieke moeders, en frustraties.  Voor wie echt medisch geïnteresseerd is: ik houd de Mota werkers op de hoogte met Engelse rondzendbrieven, die  medisch uitweiden. Kan opgevraagd worden!

 

Voor de bloodbank zijn er twee medewerkers naar BahirDar voor een training, ik hoop dat we voor mijn vertrek de nieuwe minibloedbank feestelijk kunnen openen. Van de week ook weer iemand die 1 maand na de bevalling en veel bloedverlies met ernstige bloedarmoede en koorts werd opgenomen. na de curettage een Ht van 15, wat een hb is van ongeveer 3. Anna was bereid te doneren, had dezelfde bloedgroep, maar ze wilde naar huis kon niet wachten. Als we de risici's uitleggen zegt ze ik ga liever thuis dood......

 

 
de direkteur(CEO)op zijn kantoor, met die geweldige telefoon die op slot kan!Op het front van de directie is het rustig, want die was een weekje weg
 


 . Wel problemen met de zuurstof aanvoer, er is nog steeds lekkage, waardoor de zuurstof tanks snel leeg zijn. Gisteren wilde ik een keizersnee doen bij een tweeling zwangerschap , waarvan de eerste in stuitligging lag,en de tweede met hoofd naar beneden. Kans op verhaakte tweeling, de nachtmerrie van de gynaecoloog. Terwijl ik met de anesthesist aan het overleggen was, besloot mevrouw gewoon snel te bevallen en liep het goed af! Helaas is 1 van de 2 een mongooltje. Voor het eerst dat ik het hier zie, terwijl er heel veel vrouwen op latere leeftijd bevallen ( van hun 8ste of 9de kind.) De verloskundigen wisten ternauwernood wat het is, laat staan dat ze de patiënte dit wilden vertellen. We hebben het er bij gelaten dit het een zwak kind is. Hij drinkt ook slecht, dus overlevingskansen??

 

 

 

 

 

Eergisteren ontmoetten we in Hotel Wubbit, waar we iedere dag wel een keer eten,  tot onze verrassing een Nederlandse jongeman, die te voet van noord Ethiopië(Axum) naar zuid Ethiopië (Moyale, Keniaanse grens)LOOPT! in drie maanden. Het werd een gezellige avond, met veel verhalen. Gisteren heb ik hem een rondleiding hier gegeven, de ethiopisch artsen vonden dat er een BBC documentaire over hemgemaakt moest worden, ze waren diep onder de indruk en wilden met hem op de foto!, interessante jongen! consultant in microfinance..

vorigeweek was een van de artsen jarig, zijn collega's waren ziek zwak en misselijk, dus Anna en ik hebben hem opgevrolijkt met slingers, ballonnen en een fles wijn. Hij was als een kind zo blij! het werd een vrolijke avond.

 

Ondanks alle mooie verhalen zijn er uiteraard ook minder leuke dingen. afgezien van de frustraties op het werk is er de stof en zijn er de vlooien. je raakt aan alles gewend, maar dit....

Na een wandeling door het dorp is alles onder het stof, ook al loop je niet op de grote weg waar alle auto's stof doen opwaaien. Een voortdurend droge keel. Na het wassen van de kleren staat er werkelijk een zandlaag op de bodem van de teil! En het douche water is bruin. Vlooien, mijn Eigen huis is nu vlooien vrij, in het begin veel last gehad. Maar je pikt ze op bij de patiënten, als je  bij mensen op de koffie gaat wsch ook op de markt. Ik ben door mijn voorraad azaron, etc. heen, dus hoop niet veel meer gebeten te worden. Dit is iets waar ik niet aan gewend raak. Laatst ook een slang op de kamer van een van de artsen, hij (stadsjongen)was vreselijk bang! de guard heeft de slang doodgeslagen! ongeveer 40 cm, soort onbekend

 

 

 

 

Vanmorgen werd zo een patiente binnen gebracht, geluukig alleen een vastzittende placenta, die snel geboren erd

 

 

bijzondere ontmoeting

goede instructies op de VK, alleen het engels....

 

Health centre Myrtelamaryam

 

 

office health officer

 

 

 

 

Weer een enerverende week achter de rug,Het begon maandag met een gesprek met de CEO van het  ziekenhuis. Er is al enege tijd ongenoegen over de medical director, een oudere nurse, met weinig initiatief, De artsen hadden een petitie opgesteld om hem te vervangen, deze had ik mede ondertekend Niet handig natuurlijk. Dus ik werd op het matje geroepen en zat tegenover beide heren, een moest utleggen waarom! Ik heb gezegd dat het niet handig was dat Ik me met de interne politiek bemoeide en me neutraal op zou stellen. Dit geheel gaf natuurlijk wel wat onrust in het ziekenhuis.Naar ik nu begrijp zijn er twee kampen: voor en tegen deze CEO. Vorig jaar heeft hij drie artsen ontslagen en deze zijn via het min of health weer teruggeplaatst. Kortom, ingewikkelde politieke verwikkelingen. Dit met rust gelaten en me gestort op de bloodbank, wat behoorlijk opschiet. Er is een kamer, een ijskast en veel goede wil! Donderdag gingen we een outreach doen, dat betekent lesgeven aan healthworkers in een health centre. We kozen voor Martelemaryam, waar we een paar slechte verwijzingen van hadden. Het was een leuke dag. Begon alleen niet zo goed: We hadden met CEO afgeproken dat we met dr Birtukan zouden gaan. Hij stelde eerst de medical director voor, maar die spreekt zeer slecht engels(  weer een clash!), en we hadden een vertaler nodig. Birtukan was al eerder meegeweest en deed het goed. uiteindelijk stemde hij toe.volgende ochtend weer naar zijn kamer geroepen, hij wilde toch niet dat zij mee ging, een andere arts ging mee, zij moest dienst doen op emergency. Andere arts, ook een aardige jongen, werd van de afdeling geroepen en kreeg te horen dat hij met ons mee ging. Ondertussen Birtukan kant en klaar bij de auto, had nog niets gehoord. Om een lang verhaal kort te maken, ze besloten allebei mee te gaan. Na een kwartier rijden werd ik natuurlijk door de CEO gebeld........ en ik gaf de telefoon aan de arts. Ze zoeken het maar uit. Daarna mooie rit naar dit relatief grote dorp, 1 1/2 uur rijden- geen wonder dat sommige mensen te laat op het ziekenhuis komen ! we hebben met een geinteresseerde staf gesproken, er blijkt redelijke theoretische kennis, maar een tekort aan medicatie en spullen, we gaan  dit aankaarten bij de regional health office.Daarna naar de health office van dit dorp, waaronder 5 health centres valleen. Ook hier een adekwate vrouw het hoofd. Leuk gesprek.Marthe met baby, en rechts Birtukan
De lunch gebruikten we bij Marthe, de verpleegkundige die onlangs bevallen is en nu bij haar moeder bivakkeert. Erg lekker gegeten en de locale bier Tallah gedronken.Deze boom naast de kerk moest om gezaagd, maar de nacht voor dit gebeuren viel hij half om en kon zo blijven staan!In de kuil een trap naar een ondergrondse gang naar de kerk. Er blijkt in dit dorp ook nog een prachtige kerk te staan, en ruines van een kerk uit de derde eeuw. Op de terug weg zijn we nog even bij een mooi uitzicht gestopt, eaar je de gorge van de nijl ziet liggen. 1000 meter diep, en aan de andere kant weer omhoog!nile gorgeonderweg
De CEO niet meer gesproken, hij is een week weg-met de ziekenhuis auto- voor een cursus.
Vandaag weer een markt dag, erg druk met geiten en kippen, maandag begint de vasten, en iedereen heft dit weekend nog een feest eten. Wij ook weer een kip gekocht!.
We hadden een leuke ontmoeting met een oudere man, die zijn pet afnam en naar zijn haar en mijn haar wees. Zie foto!!!Vanmiddag is het gaan regenen en nu vanavond nog steeds, hoort niet in deze tijd van het jaar, maar de temperatuur is nog goed.
 bijzondere ontmoeting

Kip

Langzamerhand ben ik helemaal gewend aan mijn kamer, heb het ook gezellig gemaakt, met foto's  aan de muur. Het is een grote kamer met een bed erin en een bureau en ingebouwde kasten.Hoe simple kan het levn zijn. Er is een TV, inmiddels gerepareerd, en een DVD speler!alleen geen leuke DVD's. Maar BBC en Al Jazeera is prima

Het badkamertje ziet er  prachtig uit, maar er is geen water en ik weet niet beter of ik gebruik de emmertjes.In het begin draai je nog wel eens aan een kraan, maar dat is nu over. Er is wel een tekort aan water, in de hele stad,.Het kraantje voor het huis, waar normaal de emmers gevuld worden geeft geen water. Gelukkig hebben we de watertank voor de afdeling, waar wij ook water uit mogen halen. De rest van het personeel niet, die kopen water in de stad! En af en toe neem ik ook een echte douche op de afdeling. Mogen alleen wij doen, maar ik geef de sleutel ook wel eens aan een van de artsen. Ik vind het belachelijk dat zij dit niet mogen.

 Een van de OK nurses is een tuintje begonnen naast de OK met mooie bloemen, gebruikt ook veel water! Maar wel erg leuk.

Hoewel het niet zo druk was deze week hebben we toch wel een aantal spannende dingen gehad. Om te beginnen hb ik bij een appendectomie geassisteerd, en diezelfde nacht heft Tenaw een miltverwijdering gedaan. Bij een man die gestoken was en een bloedende milt had. Die zou anders niet overleefd hebben. Hij had een van de artsen gebeld, omdat hij me niet's nachts wakker wilde maken!Ookog een gynaecologische operatie, een getordeerde cyste van de eierstok. Inmiddels hebben we hier vier keer een destructive delivery gedaan. (cranyotomie) vorig jaar had ik er niet een en zag ik er erg tegen op, Maar het is gezicht op oneindig en verstand op nul. en we voorkomen fistelsop deze wijze. Het is toch jammer dat veel patienten telaat komen, er moet ook wat in het veld gedaan worden! eerderverwijzen, adequater reageren in de health centra. Verderhadden we weer iemand met een hele hoge bloeddruk en pas 16 weken. Ze kwam binnen met 230/135!!!Na een paar uur omlaag gekreggen. Ze wilde nietingeleid, watde beste remedie is. Ze had al vier keer een late miskraam gehad, ook met hoge bloeddruk begreep ik. Dus nog geen levende kinderen. Dan is het ook moeilijk te beslissen de zwangerschap af te breken. Gelukkig werden de harttonen erg langzaam en hebben we haar over kunnen halen.Is vannacht bevallen.Veel vrouwen met 8-9 zwangerschappen en 2 of 3 levendekinderen!

Afgelopen weekend hebben we kennis gemaakt met de vrouw van Tenaw (de chirurg). Zij is eertse jaars verloskundige, heeft eerst een ICT opleiding gedaan. Zij zijn beiden begin dertig en 15 jaar getrouwd. Zij was 13 toen ze trouwde en hij 15 (door ouders gearrangeerd, maar hij vond haar wel erg leuk zei hij)en zij was 15 toen ze haar eerste kind kreeg! Inmiddels twee zoontjes, 13 en 10. Daarna zijn ze pas aan hun opleiding gaan werken, beide doorzetters dus, en ook gestimuleerd door de ouders . Tenaw en Adrienne

We hebben het weekend twee kippen gekocht en geslacht, want volgende week begint het grote vasten voor pasen weer en ik wilde wat kip in de diepvries  Tijdens het schoonmaken van de kip was er opeens een brandje achter het huisje, gelukkig op tijd ontdekt en net teilen vol met water staan.

 "sAvonds met da artsen kip gegeten Doro Wat: injere met een erg scherpe kippe saus. Tenaw had wijn, en dat drink je hier dan gemengd met cola. Het werd een gezellige avond met weer dansen.

 

Dan nog even iets over de kindertjes hier: erg opdringerig, maar sommige ook erg verlegen. Ze vragen honderd keer naar je naam, om een pen, een bir of een banana. Allemaal door onze voorgangers ingezet denk ik. Meestal lach ik erom, maak grapjes, maar soms wordt ik er erg door geirriteerd. Maar ze zijn wel schattig!Anna en ik lopen soms als de rattenvanger van hamelen met een sliert kinderen aan onze hand.smoezelige handjes.En wij hebben de instelling: kinderen die vragen worden overeslagen, kunnen dat nogniet in het amhaars zeggen. Als je verder van huis gaat zijn ze verlegen en durven je nauwelijks aan te raken. Hebben nog nooit een witte gezien! 

wonen in Mota

het was de bedoeling hier een Sateliet foto van google earth te laaten zien, maar ik krijg die niet hier gekopieerd. Zelf maar opzoeken dus.  

Vandaag eens wat meer over de woonomstandigheden. Op de googlemap foto kun je het ziekenhuis zien liggen. Ook zie je dat het een behoorlijk groot dorp is. De grote weg loopt van links BahirDar, naar rechts Addis Abeba. Ons ziekenhuis ligt rechts onder. Hoofdgebouwen links, onze huisjes rechts. De markt ligt links van het busstation, hotel Wubet, waar we vaak eten , rechts van de A. De wandelingen die ik maak, zijn over de velden in de omgeving. Er zijn drie grote kerken die aangegeven zijn, twee kleinere zijn niet te zien. Er is 1 moskee. Vlak achter ons is de moskeeschool, als je daarlangs loopt hoor je de kinderen reciteren. Ik begreepdat zo,n 30% hier moslim is, maar in het straatbeeld valt het niet op. De meisjes hebben gekleurde doeken om hun hoofd, de christenen dragen witte doeken. Bij de kerkgang is het een witte mensen massa. Het geloof speelt hier een grote rol. Er wordt mij vaak gevrraagd wat mijn geloof is….. Dat je geen geloof zou hebben begrijpen ze niet, ik zeg maar protestant. Gelukkig ken ik de verhalen uit de bijbel redelijk goed nog. Zo waren er van de week weer twee extra vasten dagen, vanwege Jonas in Ninive. Kon ik zo reproduceren.  Ze vasten hier ongeveer de helft van het jaar, iedere woensdag en vrijdag, een maand voor kerst, 6 weken voor pasen en door het jaar heen nog zo wat extra dagen. Vasten houdt in vanaf midnight niet eten tot lunchtime.Geen dierlijke produkten dus ook geen eieren en melk. Ze mogen dus ook geen koekjes eten.  Daar houden ze zich serieus aan. Voor ons is er dan ook op die dagen beperkt eten, injera met groenten. Vorig jaar vermelde ik ook al de gewoonte bij het passeren van de kerk altijd te buigen , een kruis te slaan en het hek te kussen.  Ik heb wel eens een dienst van een afstand gevolgd, ziet er heel saai uit. Wel rustgevend. Mensen zitten vaak buiten onder de bomen naar de preek te luisteren.Ikbegreepdat de jongeren en ouderen wel naar binnen gaan, want die zijn niet sexueel actief, dus onrein?! Alleen de priester zingt , een monotoon gebeuren wat vrij lang duurt. De moskee is snelller klaar. Overigens wordt er hier vreedzaam samengeleefd door beide godsdiensten. Men Is wel bang voor extremism uit Somalia.

kerk in naburig dorpje

bij gebouwtje bij de kerk

priesteressen

 

Van de week was een broer van een van onze verloskundigen plotseling overleden. Hij is naar zijn dorp gegaan, zijn collega is meegeweest. Binnen een dag is de begrafenis hier. Een paar dagen later was er in zijn kamertje een “wake” Heel veel mensen uit het ziekenhuis gingen langs, je gaat naar binnen , knikt naar hem , blijft een minuut of tien zitten, zwijgend, krijgt wat thee en brood en vertrekt weer, Dan schuift het volgende groepje binnen. Een merkwaardig gebeuren. Bij vertrek wordt je geacht een donatie te geven voor de begrafenis.  Wel bijzonder om mee te maken. En hij zat er heel zielig bij, in een hoekje, Zijn ouders waren al jong overleden en dit was zijn oudere broer die voor hem gezorgd had en hem had .